" यार, भूक लगी है, मुझे कुछ खाना है. यहॉं कॅन्टीन तो होगा ना. कुछ साधा होगा तो भी चलेगा,' जे डे म्हणत होते. रेल्वे पो लिसांनी ऑ फि शियल सिक्रेट ऍक्‍टखाली अटक केलेला पत्रकार ताराकांत द्वीवेदी ऊर्फ अकेला याची सुटका व्हावी यासाठी गुन्हे पत्रकारांची फौज घेऊन मंत्रालयात गृहमंत्री आर.आर.पाटील यांच्या कार्यालयावर धडक देणारे जेडे यांच्यासोबत माझे झालेले ते शेवटचे संभाषण. मुंबईच्या अंडरवर्ल्डचा चालता बोलता एन्साक्‍लोपिडीया असलेल्या जेडे सारखा माणूस "साधा' ही चलेगा असं म्हणेल असे वाटलं नव्हते. त्यांच्या या सादगीतच त्यांचे मोठेपण दडलेले होते. पुढच्याच क्षणात एका मित्रासोबत मोबाईल फोनवर बोलत निघुन गेलेले जेडे आज प्रकर्षाने आठवले ते पवई येथे मोटारसायकलवरून आलेल्या काही शार्प शुटरने बेछुट गोळीबारात मरण पावल्याचे कळाल्यावर. मुंबईच्या गुन्हे पत्रकारीतेत पंचवीस वर्षांपेक्षा जास्त दांडगा अनुभव असेलले जेडे अतिशय मितभाषी आणि सुस्वभावी. तीनच दिवसांपूर्वी कुरार येथे झालेल्या चार तरूणांच्या हत्येच्या प्रकरणात गुन्हे शाखेने पाच जणांना अटक केली. त्याच्या पत्रकार परीषदेला देखील जेडे त्यांच्या नेहमीच्या खूर्चीवर येऊन बसले होते. अनेक जुने जाणते पत्रकार एखाद्या प्रकरणातली स्वाभाविक माहिती सुद्धा परीषदेत मोठमोठ्याने आवाज करून प्रश्‍न विचारतात.अशा वेळी पत्रकार कक्षाच्या कोपऱ्यात असलेल्या सीटवर जेडे उपस्थित आहेत का हे देखील शोधावे लागायचे. अतिशय शांत चित्ताने समोरचा अधिकारी काय बोलतोय याकडे, त्यांचे बारकाईने लक्ष असायचे. परीषद संपल्यावर काही तरी वेगळे , विशेष मिळविण्यासाठी बरेच पत्रकार संबंधित अधिकाऱ्याच्या मागावर जाताना दिसायचे.मात्र, जेडें त्यांच्या मोबाईल फोनवर जुंपायचे. दुसऱ्या दिवशी कोणत्याही वृत्तपत्रात नसेल अशी बातमी ते द्यायचे. हीच
बातमी मग दिवसभर काही प्रमुख वृत्तवा हिन्या चालवायच्या. तर, आमच्यासारखे मुंबईच्या गुन्हे पत्रकारीतेत अवघी काही वर्षे झालेले पत्रकार तिचा फॉलोअप घ्यायला बघायचो.मात्र, आज झालेल्या घटनेनंतर उद्यापासून गुन्हे पत्रकारीतेचा हा कोष कोणालाच दिसणार नाही या जाणीवेने सुद्धा मनावर प्रचंड दडपण आहे. डे यांच्यासोबत अशी खूपच घनिष्ठ संबंध नसले तरी एकमेकांना चांगले ओळखू एवढा परीचय नक्कीच होता. ज्या सकाळ या वृत्तपत्रात मी गुन्हे पत्रकार म्हणून काम करतो त्या माझ्या वृत्तपत्राचे व्यवस्थापकीय संपादक व मालकांशी थेट बोलावे लागण्याचा योग देखील डे यांनी दिलेल्या बातमीला फॉलोअप करताना आल्याचा अनुभव गाठीशी आहे. त्यावेळी डे यांनी केलेली मदत, दिलेला आधार महत्वाचा होता. जेडी पाटील तेव्हा होते. ते आणि मी पो लिस आयुक्तालयात जेडे ला भेटल्याचे आजही स्पष्ट आठवते. त्यापूर्वी डे यांचे फक्त नाव आणि बातम्याच वाचत होतो. यानंतर केव्हाही, कुठेही भेटल्यावर त्यांचे ते आवर्जून ओळख दाखवित. चालता चालताच त्यांचं हात दाखविणं, स्मितहास्य करणं आज प्रकर्षाने आठवते. ज्येष्ठ पत्रकार असल्याचा आणि त्यांच्याकडे असलेल्या सगळ्यापेक्षा वेगळ्या बातम्यांचा त्यांना कधी गर्वही नव्हता. त्यामुळेच त्यांच्या मानाने माझ्यासारख्या नवख्या पत्रकाराला देखील ते त्यांच्याकडे असलेले अनुभवाचे दोन शब्द सांगत. सट्टेबाजीच्या बातम्या करताना सट्टेबाजाचे पूर्ण नाव दिल्याने काय अडचणी येऊ शकतात. तसेच त्यांची टोपण नावेच का द्यावीत याचे चांगले उदाहरण शोभन कालाचौकीचे नाव घेऊन त्यांनीच समजावून सांगितले होते. उद्योन्मुख पत्रकारांना प्रोत्साहन द्यायला आपली कशी मदत होईल याकडे लक्ष देत असतानाच फुकाचा आव त्यांनी कधीच आणला नाही.त्यामुळेच पो लिस आयुक्तालयात पत्रकार कक्षाजवळ असलेल्या झाडाखाली ग्री
लला टेकून उभे असलेले डे दिसल्यावर मराठी, हिन्दी आ णि इंग्रजी वृत्तपत्रांतील अथवा वा हिन्यांचे पत्रकार त्यांच्यासोबत एखाद्या गुन्ह्याची चर्चा करायला उभी राहताना काल परवापर्यंत सगळ्यानीच पाहिली. डे यांच्या अशाच स्वभावामुळे साध्या पो लिस शिपायापासून पो लिस दलातील उच्चपदस्थ अधिकारी त्यांच्या अगदी जवळचे. कितीही मोठा अधिकारी असू द्या, सर्व पत्रकारांपेक्षा काहीशी चांगली ट्रीटमेंट डे यांना हमखास मिळायची.
मुंबईच्या अंडरवर्ल्डसोबत थेट भिडण्याचा जेडेंच्या स्वभावानेच त्यांचा बळी घेतला हेच यावेळी म्हणावे लागेल. वीस वर्षांपेक्षा जास्त काळ गुन्हे पत्रकारीतेत असलेल्या डे यांनी आजवर अनेक ब्रेकींग स्टोरीज दिल्या. बातमी मागची बातमी शोधत असताना हे का घडले याचा शोध घेण्यात विशेष रस असलेले डे त्यांच्या नेटवर्कच्या माध्यमातून त्यांना पडलेल्या प्रश्‍नांची उत्तरे शोधत असल्याचे त्यांच्या बातम्यांतूनच दिसत होते. काही दिवसांपूर्वी अरबी समुद्रात गेल्या अनेक वर्षांपासून सुरु असलेल्या डिझेल चोरीच्या अवैध धंद्याचे रॅकेट दहा हजार कोटी रुपयांच्या उलाढालीपर्यंत असल्याचे त्यांनी उघडकीस आणले होते. एकीकडे पेट्रोल आ णि डिझेलचे दर वाढत असताना मिड डेत प्रसिद्ध झालेली ही बातमी अ तिशय वाचनीय ठरली. परीणामी अनेक वर्षांपासून डोळ्यावर पट्टी बांधणाऱ्या पोलिसांनी सुद्धा कारवाया करायला सुरवात केली. त्यांच्या याच बातमीने तर त्यांचा बळी घेतला नाही ना अशी दाट शक्‍यता आज दिवसभर वाटत होती. अंडरवर्ल्डसोबत कनेक्‍शन असलेल्या काही पोलिस अधिकाऱ्यांचे बुरखे फाडायला देखील त्यांच्या वृत्तपत्राच्या माध्यमातून सुरवात केली होती.
आफ्टरनुनसारख्या सायंदैनिकातून आपल्या करीअरची सुरवात करणारे डे आजच्या घडीला इंग्रजी वर्तमानपत्रसृष्टीतील सर्वात ज्येष्ठ गुन्हे पत्रकार. वाचकाची गरज भागवित असताना स्वतःचे वैयक्तिक आयुष्य शुन्य करून घेणाऱ्या गुन्हे पत्रकारांसाठी प्रत्येक बातमी किती तोलून मोलून लिहावी लागते हे त्यांनाच माहित. वाचकांसाठी फक्त एक बातमी असलेली ती माहिती मिळविताना त्या बातमीदाराने केलेले प्रयत्न कधीच त्यात दिसत नाहीत. डे यांच्या बाबतीत ही तसेच होते. त्यांच्या बातम्या सगळ्यांनाच दिसत, मात्र, त्यापाठी त्यानी केलेली मेहनत, धडपड, प्रयत्न त्यांनाच ठाऊक. अशाच काही बातम्यांची किंमत डे यांना आज स्वतःचे प्राण गमावून चुकती करावी लागली.
डे यांच्या रूपाने मुंबईच्या गुन्हेगारीचा चालता बोलता एन्सायक्‍लोपिडीया गेला. एका अर्थाने डे यांचा मृत्यू देखील एका हार्ड कोअर क्राईम रिपोर्टरला शोभावा असाच आहे. सैनिकाचे मरण शत्रुसोबत रणांगणावर लढताना यावे असे म्हटले जाते. तरच त्या मरणाला काही अर्थ असतो. तसेच डे यांचे मरण देखील एका निधड्या छातीच्या क्राईम रिपोर्टरला शोभेल असेच होते. त्यांच्या मृत्युमुळे गुन्हे पत्रकारीतेचे झालेले नुकसान कधीही भरून न येणारे असेच आहे.
